Deel 4: De Tekst
De Balans van Bestaan is het sluitstuk van een langer onderzoek naar ongelijkheid en bestaansonzekerheid. In The Making Of belichten we, in aanloop naar de première, verschillende aspecten van het maakproces.
In deel vier vertelt Jorg van den Kieboom, die de tekst voor de voorstelling schrijft, hoe de tekst tot stand komt, wat zijn werkwijze is en welke inspiratiebronnen hij gebruikt. Hij is vanaf het begin van het proces betrokken bij het thema en schreef ook teksten voor De Salon tussen Weelde en Gebrek en De Ontmoeting tussen Alles of Niets.
Jorg van den Kieboom
Jorg studeerde in 2014 af aan de Academie voor Theater in Tilburg en is sindsdien theatermaker en schrijver. Naast zijn werk voor Stormkamer heeft hij zijn eigen theatergezelschap, waar hij ook de teksten voor maakt, en begeleidt hij jonge theatermakers.
Hoe zou je jouw schrijfstijl omschrijven?
De Balans van Bestaan gaat over machtsverhoudingen, die heel erg scheef zijn. Ik ga op zoek naar een ritmische vorm om die verhoudingen in tekst om te zetten. Mijn theaterteksten bevatten vaak een bepaald ritme. Het is dan geen spreektaal meer, maar een theatrale manier van communiceren. Die moet natuurlijk wel aansluiten bij de inhoud en de personages. Dat vind ik een interessante en leuke zoektocht.
"De Balans van Bestaan gaat over machtsverhoudingen, die heel erg scheef zijn. Ik ga op zoek naar een ritmische vorm om die verhoudingen in tekst om te zetten."
Hoe ga je te werk tijdens het schrijven van de tekst voor De Balans van Bestaan?
Ik ben vanaf het begin betrokken bij het proces. Niet alleen bij het vooronderzoek en de residenties, ik heb ook de teksten geschreven voor De Salon tussen Weelde en Gebrek en De Ontmoeting tussen Alles of Niets. Voor alle voorstellingen van Stormkamer geldt dat de tekst zich gaandeweg ontwikkelt, in nauwe samenwerking met Hanna en de performers. Het is geen lineair proces van A tot Z, maar een continue dialoog tussen de disciplines. Dat typeert de werkwijze van Stormkamer. Ik houd daarvan, omdat ik heel onderzoekend te werk kan gaan door me volledig onder te dompelen in de thematiek.
Waar laat je je door inspireren?
Er ligt al veel materiaal uit de eerdere fases van dit project en ik haal inspiratie uit wat er op de vloer gebeurt. Het is een gezamenlijke zoektocht waarin tekst, spel en vorm samenkomen. Ik vind het waardevol om deel uit te maken van dat proces en dramaturgisch mee te denken. Daarnaast zijn de gesprekken die we tijdens het vooronderzoek hebben gevoerd een belangrijke inspiratiebron voor de tekst. Ik heb zelf ook ontmoetingen gehad die indruk op me gemaakt hebben. Het gesprek met Raymond bijvoorbeeld. Zijn verhaal raakte me en zette me aan het denken. Net zoals onze werelden mijlenver uit elkaar liggen, gaat De Balans van Bestaan ook over ontmoetingen tussen mensen die heel verschillend zijn.
"De gesprekken die we tijdens het vooronderzoek hebben gevoerd zijn een belangrijke inspiratiebron voor de tekst. Ik heb zelf ook ontmoetingen gehad die indruk op me gemaakt hebben. Het gesprek met Raymond bijvoorbeeld."
Hoe breng je het thema ongelijkheid tot leven in de tekst?
Wanneer je je verdiept in dit thema, ga je anders naar dingen kijken. Ik probeer me in personages te verplaatsen, hun perspectief te begrijpen en tegelijk met afstand te kijken: hoe maken we dit zo scherp mogelijk? Wat werkt dramaturgisch en theatraal? Ik wil de scheve machtsverhoudingen voelbaar maken in de manier waarop taal gebruikt wordt.
Jorg scheef ook de teksten voor De Salon tussen Weelde en Gebrek en De Ontmoeting tussen Alles of Niets, zoals deze monoloog van Marleen.
Hoe breng je het thema ongelijkheid tot leven in de tekst?
Wanneer je je verdiept in dit thema, ga je anders naar dingen kijken. Ik probeer me in personages te verplaatsen, hun perspectief te begrijpen en tegelijk met afstand te kijken: hoe maken we dit zo scherp mogelijk? Wat werkt dramaturgisch en theatraal? Ik wil de scheve machtsverhoudingen voelbaar maken in de manier waarop taal gebruikt wordt.
Wat hoop je te bereiken met de tekst?
Ik hoop dat we iets bloot kunnen leggen, iets dat onder de oppervlakte leeft maar vaak onzichtbaar blijft. We lossen ongelijkheid niet zomaar op, maar we kunnen er wel een indringend licht op schijnen. Misschien ontstaat er een moment van herkenning, begrip, of zelfs een kleine verschuiving in hoe iemand naar de wereld kijkt. Het is een flinke kloof die we blootleggen, en als we die ook maar een beetje kunnen dichten, zou dat al heel waardevol zijn.
“Het is een flinke kloof die we blootleggen, en als we die ook maar een beetje kunnen dichten, zou dat al heel waardevol zijn.”
Wat heb je zelf bereikt door met het thema ongelijkheid bezig te zijn?
Van nature ben ik best verlegen en stap ik niet snel op mensen af. Door Stormkamer ontmoet ik mensen die ik anders waarschijnlijk nooit had aangesproken. Dat heeft me stil laten staan bij het feit dat er een voorstelling voor nodig is om mij aan tafel te laten zitten met mensen die het minder goed hebben dan ik. En daardoor ben ik mezelf nog bewuster geworden van hoe goed ik het eigenlijk heb en welke kansen ik heb gekregen.